Radzymin to miasto, w którym historia jest widoczna na każdym kroku – od cmentarza żołnierzy po nowoczesne muzeum. Spacerując Promenadą Pamięci, łatwo dostrzec, jak przeszłość splata się tu z codziennością. W rocznicę Bitwy Warszawskiej miejsce to przyciąga zarówno mieszkańców, jak i gości, którzy chcą lepiej poznać wydarzenia sprzed ponad wieku.

Radzymin, położony zaledwie kilkadziesiąt kilometrów od Warszawy, odgrywa kluczową rolę w historii Polski jako epicentrum zaciętych walk podczas Bitwy Warszawskiej w 1920 roku. Dziś to miejsce symbolizuje bohaterstwo polskich żołnierzy, ale także stanowi jedno z ważniejszych miejsc corocznych obchodów tego przełomowego wydarzenia, przyciągając tysiące fanów. W tym roku miasto zaprasza na obchody 105. rocznicy Bitwy Warszawskiej 1920 roku – program obejmuje szereg wydarzeń, które pozwolą uczcić pamięć bohaterów i przypomnieć o przełomowym momencie w dziejach Polski.

Miejsca przesycone historią

Centralnym punktem pamięci jest Cmentarz Żołnierzy Poległych 1920 roku, uznawany za narodowe sanktuarium. Spoczywają tu bohaterowie "Cudu nad Wisłą". Przy wejściu wita odwiedzających symboliczne tablice oraz pomnik św. Jana Pawła II, upamiętniający jego modlitewną wizytę w 1999 roku. Z cmentarzem łączy się Promenada Pamięci, biegnąca od kolegiaty Przemienienia Pańskiego. Ta symboliczna ścieżka powstała jako wotum dziękczynne za papieską wizytę i stanowi duchowe połączenie świątyni z miejscem pochówku żołnierzy. Najnowszą przestrzenią poświęconą tym wydarzeniom jest Muzeum Bitwy Warszawskiej 1920 roku, które poprzez wystawy, pamiątki i warsztaty tematyczne przenosi odwiedzających w realia tamtych dni.

Bohaterowie Bitwy Warszawskiej w Radzyminie

Aby zgłębić znaczenie tej bitwy, porozmawialiśmy z mgr. Tomaszem Pałaszewskim, historykiem, który podzielił się swoją wiedzą. Podkreśla, że obrona Radzymina wiąże się z wieloma istotnymi postaciami.

– Do kluczowych dowódców należy Generał Lucjan Żeligowski, który kierował akcją odbijania Radzymina z rąk Sowietów. Niezwykle ważny był także Generał Józef Haller, który, choć nie był fizycznie obecny w Radzyminie, dowodził całym frontem północnym, a jego decyzje miały fundamentalne znaczenie. Lokalnie bardziej znany jest podpułkownik Władysław Bortnowski, dowodzący obroną na odcinku Słupna. Wśród ważnych podoficerów, którzy brali udział w odbijaniu Radzymina, wymienić należy kapitanów Stefana Pogonowskiego i Tadeusza Radwana. Co ciekawe, w tym rejonie działał również wtedy młody porucznik Władysław Anders, którego późniejsza, spektakularna kariera uczyniła go jednym z najważniejszych dowódców II wojny światowej" – wyjaśnia Pałaszewski.

Mniej znane fakty o „Cudzie nad Wisłą”

Mgr. Pałaszewski przybliża również mniej znane fakty z walk w Radzyminie. Atak na Radzymin cechował się podobieństwem do innych ataków na większe miasta, gdzie armia sowiecka dopuszczała się aktów agresji wobec tzw. reakcyjnej ludności, posiadaczy i inteligencji.

– Co ciekawe, Radzymin, choć nie był twierdzą, został skutecznie obudowany polowymi umocnieniami ze wszystkich kierunków, które siły radzieckie musiały zlikwidować. Niestety, w wyniku walk ponad 60% zabudowy miejskiej zostało zniszczone. W pamiętnikach mieszkańców pojawiają się epickie sceny mszy dla żołnierzy przed ostatecznym kontratakiem, które stanowiły element mobilizacji. Opisywane są też historie wspierania żołnierzy przez małe dzieci, młodzież oraz pomocniczą służbę kobiet. Mniej chlubnym faktem jest to, że między 13 a 15 sierpnia 1920 roku występowały bardzo poważne problemy z łącznością, do tego stopnia, że niektórzy historycy twierdzą, iż dowództwo straciło kontakt z frontem na te dwa dni, choć lokalne dowództwo niższego szczebla zdołało wykonać zadania. – wyjaśnia Tomasz Pałaszewski.

Znaczenie Obchodów dla tożsamości miasta

Coroczne obchody rocznicy Bitwy Warszawskiej w Radzyminie są kluczowe dla podtrzymywania narodowej pamięci. Łączą pokolenia, umożliwiając żywe poznawanie historii oraz głębsze zrozumienie wartości takich jak wolność, odwaga i ofiarność dla ojczyzny. Jest to także ważny czas dla lokalnej społeczności – moment wspólnego świętowania i dumy z patriotycznych tradycji. Pałaszewski podkreśla, że data Bitwy Warszawskiej jest powszechnie dostrzegalna i dobrze przetrwała w świadomości społecznej, podobnie jak Powstanie Warszawskie czy Bitwa pod Grunwaldem.

– Dzień zwycięstwa jest kultywowany nie tylko w rejonach bezpośrednio związanych z bitwą, ale na niemal całej długości Wisły, od Płocka, przez okolice Radzymina, aż po Garwolin, ponieważ linia obrony była bardzo długa. Bitwa Warszawska jest postrzegana jako wielkie polskie zwycięstwo – zaznacza historyk.

– Bitwa Warszawska miała kluczowe i przełomowe znaczenie. Brytyjski historyk Edgar Vincent wicehrabia d` Abernon umieścił ją jako 18. na swojej liście najważniejszych bitew w historii świata. Przed tą bitwą, od wczesnego marca/kwietnia 1918 roku, siły radzieckie miały absolutną przewagę i dominowały w marszu, a wojska polskie były w odwrocie. Bitwa Warszawska stanowiła strategiczny zwrot w akcji i wielkie, niespodziewane zwycięstwo, przerywając dominację radziecką i zmieniając przebieg kampanii wojennej. Warto dodać, że w tym kryzysowym momencie, gdy większość sąsiadujących państw zamykała granice, Węgry dostarczyły Polsce niemal całe swoje zapasy amunicji i część broni palnej, co było bezcennym wsparciem. –kontynuuje Pałaszewski.

– Obchodzenie takich uroczystości i kultywowanie pamięci o Bitwie Warszawskiej jest absolutnie podstawową i kluczową kwestią dla budowania tożsamości lokalnej oraz ogólnonarodowej. W przeciwieństwie do polskiej skłonności do świętowania porażek, Bitwa Warszawska jest przykładem wielkiego sukcesu i zwycięstwa, które zdarza się raz na 100 czy 200 lat, i ma ogromne znaczenie. Przekaz, że Polacy odnoszą sukcesy, wygrywają i biją potężnych, przeważających przeciwników, jest kluczowy dla budowania poczucia wartości i tożsamości narodowej. Bitwa buduje również poczucie wspólnoty, ponieważ jej pomyślny przebieg był możliwy dzięki ogromnemu napływowi ochotników z Warszawy, okolic i zachodniej Polski, którzy zaciągali się do armii i stawali w pierwszym szeregu z bronią w ręku. – tłumaczy mgr. Pałaszewski.

Obchody w Radzyminie, przyciągające tysiące gości z kraju i zagranicy, należą do najważniejszych tego typu wydarzeń w Polsce. Są żywym świadectwem pielęgnowania pamięci o bohaterstwie i ofiarności, a także niezwykłą okazją do wspólnego świętowania jednego z najważniejszych zwycięstw w historii Polski.

Program obchodów znajdziecie tutaj: https://informator-stolicy.pl/artykul/radzymin-swietuje-105-rocznice-cudu-nad-wisla-program-obchodow

Fot. UM Radzymin